Λίγες βδομάδες πριν κυκλοφορήσει Το Πάθος Χιλιάδες Φορές, το 2009, υπήρξε μία αναστάτωση από τους φανατικούς οπαδούς της Ζατέλη στο Facebook. Πραγματικά δεν θυμάμαι εκείνη την εποχή να είχε γίνει ανάλογο σούσουρο στην Ελλάδα για ένα βιβλίο που επρόκειτο να κυκλοφορήσει εντός λίγων ημερών, πώς θα ήταν, αν γινόταν να διαβάσουμε ένα απόσπασμα, τι εξώφυλλο θα είχε… Για όσους δεν το γνωρίζουν, Το Πάθος Χιλιάδες Φορές είναι το δεύτερο μέρος της τριλογίας Με το Παράξενο Όνομα Ραμάνθις Ερέβους, μία τριλογία της οποίας κάθε τόμος θα εκδίδεται ανά επτά έτη. Και σύμφωνα με τις τελευταίες πληροφορίες, περιμένουμε την έκδοση του τελευταίου μέρους της τριλογίας την άνοιξη του 2018, κι αυτό από τις εκδόσεις Καστανιώτη όπως και τα προαναφερθέντα.
Είχαν προηγηθεί η Περσινή Αρραβωνιαστικιά και το Στην Ερημιά με Χάρι, καθώς και o πρώτος τόμος της τριλογίας (Ο Θάνατος Ήρθε Τελευταίος), και πριν από αυτό το επικό Και με το Φως του Λύκου Επανέρχονται, για μένα ό,τι σπουδαιότερο έχουμε διαβάσει στη σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία. Γι΄αυτό το σημαντικό μυθιστόρημα είχα γράψει τα εξής σε άρθρο μου το 2012 :
Σε μία εποχή όπου η λογοτεχνία έχει την τάση να σοκάρει και να καταπιάνεται με «σοβαρά» πολιτικά μηνύματα ή υπαρξιακές αερολογίες, και καταφεύγει σε εύκολους εντυπωσιασμούς με γλωσσικούς ιδιωματισμούς, σε μία εποχή που ακόμα και η ποίηση σε αυτή τη χώρα εστιάζει σε λογοπαίγνια, η Ζατέλη επιμένει σε ένα είδος γραφής που κάποιος θα χαρακτήριζε παραδοσιακό και συντηρητικό, πιο κοντά στην κλασική λογοτεχνία παρά στη φαινομενικά προοδευτική σύγχρονη. Ωστόσο, ο τρόπος χειρισμού της γλώσσας της συγγραφέως δημιουργεί μια γέφυρα ανάμεσα στο παραδοσιακό και το σύγχρονο, όπου ο χρόνος δεν έχει σημασία και τίποτα δεν είναι εφήμερο. Αυτό που πραγματικά μοιράζεται με τα μεγάλα κλασικά μυθιστορήματα είναι η ουσία. Αυτό το ξεχασμένο αλλά πιο πολύτιμο συστατικό της Τέχνης.
Ας επιστρέψουμε όμως στην τριλογία «Ραμάνθις Ερέβους», για να πούμε ότι εμείς οι αναγνώστες δεν χρειαζόταν να περιμένουμε τις επταετίες της συγγραφέως —αν και έχει κάτι ωραίο αυτή η αναμονή— για να διαβάσουμε κάτι από την πένα της. Ενδιάμεσα είχαν ήδη εκδοθεί δύο μικρά βιβλία από της εκδ. Καστανιώτη (Οι Μαγικές Βέργες του Αδελφού μου και Ηδονή στον Κρόταφο, καθώς και μία συμβολή στις Συγγραφικές Εμμονές), μία νουβέλα από τον Ιανό (Ο Δικός της Αέρας) και τώρα αυτό το νέο, τρίτο βιβλίο, πάλι από τον Καστανιώτη, που στο εξώφυλλο έχει όμως επτά γάτες με ένα χειρόγραφο της ίδιας της συγγραφέως και τον τίτλο Τετράδια Ονείρων. Και είναι ακριβώς αυτό: τα όνειρα της Ζατέλη, όνειρα τα οποία έχει καταγράψει σε έντεκα τετράδια και για την παρούσα έκδοση η ίδια επέλεξε, από τα πρώτα τρία τετράδια, αυτά που θεώρησε ότι άρμοζαν καλύτερα.
Τι είναι όμως τα Τετράδια Ονείρων για τον αναγνώστη; Πρόκειται για ένα βιβλίο που ίσως ξενίσει τον μη μυημένο —μη μυημένο στο «ζατελικό» κόσμο— , αφού πρόκειται για άκρως προσωπικές αφηγήσεις, συχνά λίγων γραμμών μόνο. Όμως γι΄αυτόν που έχει ήδη εντρυφήσει σε αυτό τον κόσμο των ψυχών, αν μου επιτρέπετε, τα Τετράδια Ονείρων θα αποτελέσουν μια πηγή μικρών θησαυρών. Όποιος έχει διαβάσει τα βιβλία της Ζατέλη, του δίνεται η δυνατότητα να καταλάβει (ή μάλλον να αισθανθεί κάπως, αφού είναι αδύνατον να καταλάβει πλήρως) την σχεδόν μυστικιστική έμπνευση πίσω από τα μεγάλα μυθιστορήματά της.
Εν τέλει όμως η ανάγνωση της Ζατέλη είναι μία άκρως προσωπική εμπειρία και είναι πιθανό να μην αντιδρούν όλοι με τον ίδιο τρόπο στον απόκοσμο λυρισμό της. Υπάρχουν φράσεις στα βιβλία της που, διαβάζοντάς τες, αγγίζουν ποιος ξέρει πόσο καλά κρυμμένες χορδές του υποσυνειδήτου. Φράσεις βέβαια που σε κάποιον άλλο ίσως φανούν αδιάφορες, αλλά ποτέ κοινότοπες. Το τελευταίο πράγμα που θα μπορούσε να κατηγορήσει κάποιος τη Ζατέλη είναι για κοινοτοπία: η ίδια έχει εφεύρει το δικό της λογοτεχνικό είδος στη χώρα μας. Και μια και μιλάμε για την Ελλάδα, όσον αφορά την εγχώρια λογοτεχνία της εποχής μας και των τελευταίων χρόνων, η Ζυράννα Ζατέλη βρίσκεται στην απόλυτη κορυφή.
ΥΓ. Έχω ήδη αναφέρει το πολύ όμορφο εξώφυλλο σχεδιασμένο από τη συγγραφέα. Ιδιαίτερη αίσθηση, επίσης, προκαλεί και η απερίγραπτης δύναμης φωτογραφία του Τάσου Βρεττού στο οπισθόφυλλο που απεικονίζει τη Ζατέλη να παρατηρεί τη γάτα της, κι αυτή με τη σειρά της να κοιτάζει κατάματα εμάς, σε μια σκηνή συγκινητικής πνευματικής ομορφιάς.
ΥΓ2. Δεν χρειάζεται βέβαια να αναφέρω ότι η Ζυράννα Ζατέλη τιμήθηκε το 2010 με το Βραβείο Μυθιστορήματος της Ακαδημίας Αθηνών για το σύνολο του έργου της ούτε ότι τα βιβλία της έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες.
“όσον αφορά την εγχώρια λογοτεχνία της εποχής μας και των τελευταίων χρόνων, η Ζυράννα Ζατέλη βρίσκεται στην απόλυτη κορυφή.”
Συμφωνούμε απόλυτα!