Μια ματιά στη διαδικασία επιλογής των νικητών των Όσκαρ και γιατί δεν κερδίζει πάντα η ταινία που είναι πρώτη στην κατάταξη της Ακαδημίας
Τα τελευταία χρόνια με την επέλαση των μπλόγκερ, των διαδικτυακών κριτικών και κυρίως των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, τα Όσκαρ έχουν πάρει μυθικές διαστάσεις στη χώρα μας και συζητιούνται λες και πρόκειται για εθνικό σπορ. Κυρίως μέσα από τα social media και τα σινεφίλ γκρουπ, ο καθένας έχει άποψη για το ποια ταινία θα πρέπει να πάρει το τάδε βραβείο, απόψεις που εκφράζονται από άτομα που μπορεί να μην έχουν καν κινηματογραφική παιδεία (προσέξτε, δεν αναφέρομαι σε κινηματογραφική εκπαίδευση), απλά τυχαίνει να έχουν δει κάποιες ταινίες των τελευταίων ετών.
Αυτό που όμως δεν γνωρίζουν πολλοί είναι η διαδικασία με την οποία επιλέγεται η καλύτερη ταινία, αφού όλοι σχεδόν πιστεύουν ότι το Όσκαρ καλύτερης ταινίας λογικά θα πηγαίνει στην «αντικειμενικά» καλύτερη ταινία από τη στιγμή που αυτή ψηφίζεται από ειδήμονες κριτικούς. Σωστά; Κι όμως όχι! Όχι μόνο δεν είναι πάντα ειδήμονες αυτοί που ψηφίζουν, αλλά πολλές φορές η ταινία που ήταν 2η ή και 3η στις κατατάξεις των ψηφοφόρων είναι και αυτή που καταλήγει να πάρει το «πρώτο βραβείο».
Ποια είναι όμως αυτή η διαδικασία; Παρακάτω θα την εξηγήσω όσο πιο απλά γίνεται:
Όλα ξεκινούν από την Αμερικανική Ακαδημία Κινηματογραφικών Τεχνών και Επιστημών (Academy of Motion Picture Arts and Sciences), τα ενεργά μέλη της οποίας είναι αυτά που θέτουν τις υποψηφιότητες για τα Όσκαρ και ψηφίζουν. Καταρχάς, να πούμε ότι για να γίνει κάποιος μέλος πρέπει να έχει ήδη συμμετάσχει ενεργά στη δημιουργία μιας ταινίας τα τελευταία 10 χρόνια πριν από την ψηφοφορία. Και αυτό δεν είναι αρκετό, αφού δεν μπορεί να γίνει μέλος ο καθένας απλώς συμπληρώνοντας μια αίτηση, αλλά πρέπει να έχει προταθεί από δύο τουλάχιστον υπάρχοντα μέλη της Ακαδημίας.
Αυτή τη στιγμή, σύμφωνα με την επίσημη ιστοσελίδα των Όσκαρ, υπάρχουν πάνω από 8 χιλ. μέλη, καθένα από τα οποία ανήκει σε κάποιον από τους διαφορετικούς κλάδους που έχει θεσπίσει η Ακαδημία. Για παράδειγμα, σε άλλο κλάδο ανήκουν οι σκηνοθέτες, σε άλλο οι ηθοποιοί κ.ο.κ.
Για να είναι μία ταινία υποψήφια για Όσκαρ οφείλει να πληροί κάποια κριτήρια: υπάρχει συγκεκριμένο φόρματ με το οποίο πρέπει να έχει κάνει πρεμιέρα, να έχει διάρκεια τουλάχιστον 40 λεπτά, πρέπει να έχει προβληθεί σε κάποιο σινεμά του Los Angeles το προηγούμενο έτος, κτλ.
Κάθε χρόνο, τα μέλη της Ακαδημίας έχουν περίπου δύο εβδομάδες για να υποβάλουν τις υποψηφιότητές τους για τα Όσκαρ, 5 υποψηφιότητες για κάθε κατηγορία (ενώ μέχρι 10 για την κατηγορία καλύτερης ταινίας). Τώρα όσον αφορά το πώς καθορίζονται οι υποψηφιότητες, το κάθε μέλος προτείνει υποψηφιότητες του κλάδου του: αυτό σημαίνει ότι οι σκηνοθέτες προτείνουν υποψηφιότητες για το βραβείο σκηνοθεσίας και οι ηθοποιοί για τα βραβεία ερμηνείας. Όμως προσοχή: σε συγκεκριμένες κατηγορίες όπως αυτή της καλύτερης ταινίας, κάθε μέλος της Ακαδημίας μπορεί να προτείνει ταινίες ανεξάρτητα από τον κλάδο στον οποίο ανήκει. Δηλαδή, κάποιος που ανήκει στον κλάδο σχεδιασμού κοστουμιών δεν ψηφίζει μόνο για Όσκαρ καλύτερου σχεδιασμού κοστουμιών αλλά και για καλύτερη ταινία. Το πρόβλημα, βέβαια, σε αυτή την περίπτωση είναι ότι μπορεί το μέλος αυτό να μην έχει δει καν όλες τις ταινίες και παρόλα αυτά να ψηφίσει. Όμως, ας συνεχίσουμε με τη διαδικασία και θα επανέλθουμε αργότερα σε αυτό το ζήτημα. Σε κάθε κλάδο λοιπόν γίνεται μία κατάταξη ανάλογα με το ποια ταινία παίρνει τις περισσότερες υποψηφιότητες.
Μόλις οι κλάδοι τελειώσουν με τις υποψηφιότητές τους, αναλαμβάνει η αρμόδια λογιστική εταιρεία (σε αυτή την περίπτωση η PricewaterhouseCoopers) η οποία συνοψίζει τα αποτελέσματα σε πίνακες και, αφού η Ακαδημία ανακοινώσει τις υποψηφιότητες, περίπου μία εβδομάδα αργότερα τις αποστέλλει στα μέλη της μαζί με τα ψηφοδέλτια. Από εκείνη τη στιγμή και πέρα τα μέλη έχουν δύο εβδομάδες να επιστρέψουν τα ψηφοδέλτια με την τελική ψηφοφορία τους.
Όταν τελειώσει η ψηφοφορία για τις υποψηφιότητες, ο νικητής καθορίζεται από την πλειοψηφία. Ωστόσο, εδώ υπάρχει μία σημαντική εξαίρεση. Από το 2009 το Όσκαρ για καλύτερη ταινία καθορίζεται από αυτό που ονομάζεται preferential voting. Δηλαδή: Αντί να ψηφίσει μόνο μία ταινία, κάθε μέλος της Ακαδημίας κατατάσσει σε σειρά προτίμησης και τις 8 ταινίες που είναι υποψήφιες για καλύτερη ταινία. Σημαντικό είναι να τονίσουμε ότι σε αυτή την περίπτωση πάλι ψηφίζουν όλα τα μέλη της Ακαδημίας ανεξάρτητα από τον κλάδο στον οποίο ανήκουν (οπότε πάλι υπάρχει η πιθανότητα να ψηφίσουν μια ταινία που δεν έχουν καν δει). Όποια ταινία πάρει πάνω από το 50% των ψήφων, κερδίζει. Επειδή όμως αυτό είναι αδύνατο να συμβεί με την πρώτη φορά, αυτή η ψηφοφορία κατάταξης επαναλαμβάνεται αρκετές φορές και κάθε φορά η ταινία που βρίσκεται στην τελευταία θέση της κατάταξης βγαίνει εκτός συναγωνισμού. Προσέξτε όμως τι γίνεται εδώ: οι ψήφοι που προορίζονταν για την ταινία που βγήκε εκτός συναγωνισμού δεν πάνε χαμένες, αλλά τώρα προστίθενται στις υπόλοιπες ταινίες της κατάταξης (συγκεκριμένα πηγαίνουν στην 2η υποψήφια ταινία της λίστας). Αυτή η διαδικασία συνεχίζεται μέχρι να μείνουν δύο ταινίες και μία από αυτές να ξεπεράσει το 50% των ψήφων, ώστε να ανακηρυχθεί ως η καλύτερη ταινία της χρονιάς και να πάρει το αντίστοιχο Όσκαρ καλύτερης ταινίας.
Το συμπέρασμα: η ταινία που κερδίζει το Όσκαρ καλύτερης ταινίας συχνά δεν είναι η ταινία που συνολικά έχει πάρει τις περισσότερες ψήφους. Δηλαδή, η ταινία που ξεκίνησε ως πρώτη σε κατάταξη δεν σημαίνει ότι μετά από τόσες ανακατατάξεις και διαμοίρασμα των ψήφων θα παραμείνει στην πρώτη θέση. Και αυτό αφήνει να εννοηθεί και κάτι άλλο: ότι πολλές φορές η ταινία που κερδίζει είναι αυτή που βρισκόταν στη δεύτερη ή και στην τρίτη θέση των προτιμήσεων της Ακαδημίας. Γιατί τότε η Ακαδημία επιλέγει αυτό τον τρόπο ψηφοφορίας για την καλύτερη ταινία; Γιατί πιθανώς, δεν γίνεται να κερδίσει η ταινία που θα έχει απήχηση στα μέλη της Ακαδημίας και στους κριτικούς μόνο, αλλά αυτή που θα έχει και ευρύτερη αποδοχή από το κοινό.
Όλα αυτά τι σημαίνουν; Ότι προτού ξεκινήσουμε τις διαφωνίες, τους διαπληκτισμούς και τις εμμονές με το ποια ταινία έπρεπε να κερδίσει και ποια τελικά κέρδισε, ας αναλογιστούμε την περίεργη διαδικασία ανάδειξής της, η οποία έχει κάποιες αδυναμίες: Η ταινία που κερδίζει δεν είναι απαραίτητα αυτή που πήρε και τις περισσότερες ψήφους. Και σαν μην έφτανε αυτό, μπορεί να έχει προταθεί και από μέλη που δεν την έχουν καν δει. Ωστόσο, για πολλούς αυτό δεν έχει καν σημασία γιατί εντέλει τα Όσκαρ είναι έτσι σχεδιασμένα ώστε σχεδόν πάντα καταφέρνουν να ικανοποιήσουν τις προσδοκίες της πλειονότητας των θεατών.
ΥΓ. Φέτος στα Όσκαρ βρίσκεται και ο Γιώργος Λάνθιμος με 10 υποψηφιότητες. Του ευχόμαστε ολόψυχα καλή επιτυχία!
Οι κριτικές έξι υποψηφίων ταινιών όπως παρουσιάστηκαν από το The High Arts Review (σε αλφαβητική σειρά):
