Αρονόφσκι, «Μητέρα!» (“Mother!”)

Είναι δύσκολο να γράψει κανείς για το Mother! γιατί η ταινία έχει κενά παντού. To σενάριο ακροβατεί ανάμεσα σε κωμωδία και ταινία τρόμου. Οι ερμηνείες μέτριες. Η σκηνοθεσία χαοτική. Και παρόλα αυτά, μάλλον δεν είναι η χειρότερη ταινία του Αρονόφσκι. Αυτό το αναφέρω γιατί το New York Observer την χαρακτήρισε ως ίσως τη χειρότερη ταινία του αιώνα. Υπερβολή; Ναι. Δεν θα πρότεινα σε κανέναν να την δει, αλλά έχω δει χειρότερες ταινίες.

Τι φταίει πέρα από σενάριο, ερμηνείες, σκηνοθεσία; Μα δεν μένουν και πολλά. Αλλά για να είμαι πιο συγκεκριμένος μάλλον φταίει η απλοϊκή, σχεδόν αφελής επιμονή του Αρονόφσκι στην υπερβολή και στους συμβολισμούς.

Ο Ταρκόφσκι επέμενε ότι οι ταινίες του δεν περιέχουν συμβολισμούς και ενοχλούνταν όταν οι κριτικοί έβρισκαν «κρυμμένα» μηνύματα και σύμβολα σε αυτές. Ο ίδιος είχε πει για τους συμβολισμούς στην τέχνη:

Ι am an enemy of symbols. Symbol is too narrow a concept for me in the sense that symbols exist in order to be deciphered. An artistic image on the other hand is not to be deciphered, it is an equivalent of the world around us … I am constantly being asked what this or that means in my films. It’s unbearable! An artist does not have to be accountable for his intentions. I did not do any deep thinking about my work. I don’t know what my symbols mean. I only desire to induce feelings, any feelings, in viewers.

Σε αντίθεση, ο Αρονόφσκι συνεχίζει να επιμένει σε συμβολισμούς. Κανένα έργο τέχνης δεν οφείλει να συμβολίζει κάτι ούτε να έχει κάποιο κρυμμένο μήνυμα. Αυτή είναι όμως η μέθοδος του Αρονόφσκι και, κακά τα ψέματα, ο καθένας μπορεί να επιλέγει όποια σκηνοθετική προσέγγιση επιθυμεί. Όμως, δυστυχώς, όταν οι συμβολισμοί πραγματοποιούνται με τόσο προφανή τρόπο, αυτομάτως παραπέμπουν σε εφηβική ταινία και δεν φαίνονται να στοχεύουν σε πιο ώριμο κοινό. Αυτό για μένα παραμένει το βασικότερο πρόβλημα του Αρονόφσκι που επαναλαμβάνεται και στις προηγούμενες δημιουργίες του: ο παρωχημένος, κραυγαλέος συμβολισμός. Που κι εδώ είναι διάχυτος.

Έτσι λοιπόν και στο Mother! ο Javier Bardem λέγεται «Αυτός», η Jennifer Lawrence είναι η «Μητέρα» ενώ ο ίδιος ο σκηνοθέτης έχει αποκαλύψει ότι κάθε χαρακτήρας αντιστοιχεί σε κάποιο βιβλικό πρόσωπο (που για την αποφυγή spoiler δεν θα αποκαλύψω εδώ). Άλλωστε, ο Αρονόφσκι δημοσίευσε μια περιβόητη δήλωση μία εβδομάδα πριν την πρεμιέρα της ταινίας στη Βενετία, στην οποία αναφέρθηκε στον υπερπληθυσμό, στα περιβαλλοντικά προβλήματα, στους πολέμους, στη φτώχεια, για να καταλήξει ότι ξύπνησε ένα πρωί και η ταινία του ήρθε στο μυαλό, κατορθώνοντας να γράψει το προσχέδιο σε 5 μόνο μέρες. Σύμφωνα με τα λεγόμενά του, η έμπνευση για την ταινία προήλθε από λεζάντες ειδήσεων, τον ανελέητο θόρυβο των ειδοποιήσεων από τα κινητά, την επιβίωσή του κατά τη διάρκεια του τυφώνα Sandy στο Μανχάταν, αλλά και από την καρδιά του και το ένστικτό του. Και στη δήλωση αυτή κατέληξε: «Συλλογικά είναι μία συνταγή που δεν θα μπορέσω να αναπαράγω, αλλά ξέρω ότι στο σερβίρισμα της πίνεται καλύτερα ως μονή δόση σε σφηνάκι. Πιείτε το μονορούφι. Στην υγειά σας!»

Η τέχνη όμως δεν είναι σφηνάκι. Θέλει στοχασμό, αλλά κυρίως χρόνο για να μετουσιωθεί σε κάτι προσωπικό για ενδοσκόπηση και αυτοθεώρηση. Και δυστυχώς αυτό είναι που ο Αρονόφοσκι δεν μας δίνει: τον χρόνο. Το Mother! με φρενήρεις ρυθμούς, πηδάει από τη μία γκροτέσκα φάρσα στην άλλη. Επηρεασμένο από τον Εξολοθρεφτή Άγγελο του Bunuel (πάλι σύμφωνα με δήλωση του σκηνοθέτη) δεν μοιράζεται τον (αυτο)σαρκασμό του τελευταίου και χάνει την ισορροπία ανάμεσα στο στοχευμένο και το χοντροκομμένο χιούμορ. Χωρίς να θέλω να αποκαλύψω τίποτα, κάποιες από αυτές τις φάρσες πραγματικά θα προσβάλουν αρκετό κόσμο (και δικαιολογημένα).

Είναι λοιπόν το Mother! κωμωδία; Αρκετές παρουσιάσεις από έγκυρους ξένους κριτικούς συμφωνούν πως ναι, είναι. Στις Κάννες το μισό κοινό την επευφήμησε με χειροκροτήματα και μπράβο, το άλλο μισό την αποδοκίμασε με γιουχαΐσματα. Στο CinemaScore (υπηρεσία που ζητά από το κοινό να βαθμολογήσει τις ταινίες στην πρεμιέρα τους, πήρε F, την κατώτερη βαθμολογία). Στην Ελλάδα, από την άλλη, ο Αρονόφσκι έχει τεράστιο φαν κλαμπ που δύσκολα θα αναγνωρίσει τα σφάλματα της ταινίας. Η προσωπική μου αξιολόγηση παραμένει ως εξής: δεν είναι η χειρότερη ταινία του Αρονόφσκι, αλλά παραμένει μια ταινία που δεν θα πρότεινα σε κανέναν. Κατάλληλη για κοινό που αντέχει το βάρβαρο χιούμορ, παραμένει ένα έργο που δεν μπορεί κάποιος να πάρει στα σοβαρά.

Προσωπική Αξιολόγηση:  0,5/10

Τίτλος: Mother! («Μητέρα»)

Σκηνοθέτης: Darren Aronofsky

Παραγωγή: 2017